|
Od kilku lat w Kole obowiązuje zakaz strzelania "grubych" odyńców. Może wśród dziczych trofeów nie ma bardzo okazałych szabel i fajek, ale te które posiadamy pokazujemy, ponieważ zaświadczają o spotkaniu z zawsze groźnym czarnym zwierzem. W kole pozyskujemy głównie przelatki i wycinki ponieważ w trosce o prawidłowy przebieg huczki oszczędzamy lochy i odyńce.
Dzik (Sus scrofa)
Dzik jest zwierzyną, która w swej sylwetce zachowała surowość i dzikość zwierzęcia pierwotnego. Podobny jest on do świni domowej, różnią go jednak od niej: wyższy, silniej rozwinięty przód, zad trochę niższy, wyraźnie opadnięty, jak gdyby słabszy, szczególnie u starych odyńców i dzików górskich. Gwizd ma długi, słuchy krótkie stojące, mocno obrośnięte, ogon do 30 cm ( dłuższy u odyńca niz u lochy), prosty, nie skręcony jak u świni domowej, zakończony chwostem (pędzlem).
Suknia dzika w zasadzie jest czarna, ale bywa rudawa, brunatna, brązowosiwa, a czasem nawet łaciata. Suknia łaciata jest wynikiem przypadkowej krzyżówki dzika ze świnią domową. Intensywność barwy sukni zależna jest od pory roku i od miejscowych warunków. W zimie suknia jest ciemniejsza, w lecie jaśniejsza.
Skóra dzika pokryta jest długą szczeciną oraz gęstą, krótką sierścią wełnistą. Szczecina odyńca na przedniej części grzbietu ma zimą do 15 cm długości, jest twarda i na końcach rozszczepiona na 2 do 5 części (chyb).W chwilach rozdrażnienia i niepokoju dzik stawia (zjeża) chyb i przez to wydaje się potężniejszy i groźniejszy. Nogi (biegi) dzika mają czarne racice (rapety) oraz z tyłu raciczki (szpile). Warchlak ma suknię jasną, żółtorudą w ciemne podłużne pasy do 5-6 miesiąca życia. Ryj (gwizd) dzika ma twardą, dobrze unerwioną tarczę, w której znajdują się otwory nosowe. Ta część ryja nazywa się tabakierą i służy do rycia (buchtowania), a ponadto posiada właściwości rozpoznania dotykiem. Gwizd dzika samca (wycinka i odyńca) uzbrojony jest w kły, tzw. szable, w dolnej szczęce (żuchwie) i tzw. fajki w szczęce górnej. Lochy też mają kły, ale znacznie mniejsze. U starych samur są one dobrze widoczne. Kły dolne są bliżej tabakiery niż górne i przez to wzajemnie się ścierają na końcach; ostrzą się w ten sposób. Długość starcia na szablach świadczy o wieku dzika. Przyjmuje się, że w pierwszym roku starcie wynosi l cm, a w następnych latach po 7 mm. Ślad dzika ma zawsze odbicie racic i raciczek w odróżnieniu od śladów jelenia, który pozostawia tylko ślad racic,a odbicie szpil jedynie w czasie biegu. Raciczki odchylone są na boki, a szpile znajdują się w linii racic.
W jakich warunkach terenowych występują dziki?
Dziki są zwierzyną leśną, chociaż nierzadko przebywają czasowo i poza lasem. Najodpowiedniejsze warunki dla dzików stwarzają większe lasy liściaste (dąb, buk), mieszane lub iglaste przeplatane młodnikami iglastymi. Mokradła, bagna i podmokłe łąki są ulubione przez dziki. Enklawy łąk śródleśnych i pola uprawne w pobliżu lasu stanowią dla dzików istotny warunek dla bytowania. Optymalne warunki dla dzików są na podmokłych chaszczach i w zaroślach bagiennych. Dziki obierają sobie także ostoję w mniejszych lasach, nieŹkoniecznie liściastych, a mokradeł jako kąpieliska poszukują poza swoją ostoją. Te małe wymagania dzików, ich duża zdolność dostosowywania się do biotopu przyczyniły się bardzo do ich rozpowszechnienia w całym kraju.
Jaka jest wielkość dzika?
W zależności od wieku i warunków bytu (wyżywienia) masa dzika w poszczególnych grupach wieku przedstawia się następująco: warchlaki 15-35 kg, przelatki (2-gi rok życia) 35-70 kg, lochy i wycinki 70-110 kg. Długość ciała dojrzałego dzika wynosi ok. 150-180 cm, wysokość do 100 cm. Zdarzają się sztuki, które daleko odbiegają od przeciętnych podanych wyżej. Pełny rozwój fizyczny osiągają dziki w wieku 5-6 lat. W tym okresie odyńce w dobrych warunkach wyżywieniowych osiągają masę do 200 kg i więcej, a samury 150 kg. Lochy mają zwykle masę o ok. 25% mniejszą od odyńców. Dziki dożywają wieku 15 lat.
Jakie grupy wiekowe rozróżnia się wśród dzików?
Warchlaki - nazwa ta określa dziki od dnia urodzenia do końca marca następnego roku, a więc najdalej do 12-13 miesiąca życia.
Przelatki - dziki w drugim roku życia do końca marca następnego roku. Określenie to obejmuje dziki obojga płci. W tym czasie loszka (samica) może brać udział w huczce nawet dwa razy, tj. pierwszy raz mając 8-10 miesięcy i drugi raz 20-22 miesiące. Jeśli taka loszka jest już prowadząca po pierwszej huczce, to oczywiście podlega ochronie tak jak lochy.
Lochy - dziki - samice po ukończeniu drugiego roku życia i starsze, niezależnie od tego, czy są prowadzące.
Wycinki - dziki - samce w 3-4 roku życia. Nazwa ta wywodzi się najprawdopodobniej od wycinania się na zewnątrz (uwidaczniania się) oręża.
O d y ń c e - dziki - samce starsze niż 4 lata.
S a m u r a - stara jałowa locha.
-Określenie "pojedynek" oznacza dzika, który żyje samotnie, nie łączy się z watahą. Może to być dzik z każdej grupy wiekowej, a więc przelatek, wycinek lub odyniec.
Jak odróżnić lochę od odyńca?
Locha zawsze prowadzi watahę (przodownica). Drugim znakiem rozpoznawczym jest budowa: przelatek, wycinek i odyniec mają silniejszą budowę od lochy, szeroką i dobrze rozwiniętą pierś, duży łeb, krótki szeroki kark, widoczne szable i fajki. Istotnym elementem rozpoznawczym u samców dzika jest pędzel, a ponadto u odyńca widoczne są poniżej odbytu duże jądra, które wyraźnie wystają poza uda.
Czym żywi się dzik ?
Głównym pożywieniem dzika są trawy, zioła, krzewy, liście, korzenie, owoce leśne żołędzie i bukiew), jagody, grzyby oraz żyjące w ściółce leśnej wszelkiego rodzaju robaki, larwy i chrząszcze. Ponadto dzik zjada ślimaki, jaja ptasie, myszy, gniazda trzmieli, młode ptactwo i mniejszą zwierzynę, którą uda mu się złowić (przeważnie sztuki chore i postrzałki) oraz padlinę. Najbardziej ulubione są żołędzie, bukiew i ziemniaki. Dzik z braku dostatecznej karmy w lesie oraz dla zmiany swego żeru wychodzi chętnie na pola i tutaj zjada kartofle, buraki, rzepę, marchew, zboże (lubi obłuskiwać dojrzewająŹcy mleczny owies) oraz wszelkie rośliny strączkowe. Dziki na łąkach i pastwiskach buchtują w poszukiwaniu dżdżownic, w szczególności po deszczu, kiedy wychodzą one na powierzchnię. W miejscach podmokłych zjadają żaby, ślimaki, małże, a także ryby w płytkich wodach. Dzik w polu powoduje duże straty w plonach, gdyż znacznie więcej zniszczy swoim buchtowaniem niż zeżre. Największe szkody wyrządza w kartoflach i burakach rosnących na polu lub zakopcowanych, gdyż w zimie powoduje często ich zmarznięcie wskutek rozkopania kopców. Kilka sztuk dzików, np. locha z warchlakami, przez jedną noc potrafi doszczętnie zniszczyć duży obszar pola lub łąki. Dzik w lesie jest zwierzyną bardzo pożyteczną, gdyż oddaje nieocenione usługi jako naturalny pług umożliwiający samosiew, a przez zjadanie wszelkiego rodzaju owadów, ich larw i poczwarek przyczynia się do zwalczania szkodników leśnych.
Kiedy rozmnażają się dziki?
Ruja (huczka) dzików odbywa się w końcu listopada, w grudniu, a nawet w styczniu (trwa 4-5 tygodni), ale młode lochy często odbywają huczkę wiosną. W okresie rui stare odyńce i wycinki żyjące pojedynczo przyłączają się do watah, starając się odpędzić od nich młodsze wycinki, a po huczce znowu odłączają się. Locha prosi się po 4 miesiącach (17 tygodni), a więc w drugiej połowie marca, w kwietniu lub na początku maja. Loszki, które huczkę odbywały na wiosnę, proszą się w lecie. Locha daje w miocie przeważnie 4-6 prosiąt, starsze lochy dają nieraz 8-9 sztuk. Locha prosi się w gęstwinie leśnej w barłogu dobrze wyścielonym mchem, liśćmi i gałązkami drzew iglastych, zwłaszcza świerczyną. W okresie rui odyńce wydzielają z narządów płciowych mazidło o silnej woni i nim pozostawiają ślad na roślinach i niskich krzakach. Woń ta jest tak charakterystyczna, że jest wyczuwalna także przez myśliwego. Locha dba o warchlaki i rzadko od nich oddala się, a w razie niebezpieczeństwa broni ich zaciekle. Początkowo przez 2 tygodnie przebywają one stale w barłogu, a potem biegają już za matką. W tym okresie często kilka loch z warchlakami łączy się w jedną watahę. Locha żerując z warchlakami, jeśli wyczuje niebezpieczeństwo, daje warchlakom sygnał głosem ("wuf"), po którym warchlaki przywarowują w trawie lub zbożu tak, że zapewnia to ich niewidoczność, a kiedy niebezpieczeństwo minie, locha takim samym sygnałem odwołuje stan zagrożenia. Locha w razie pisku warchlaka nie obawia się zaatakować myśliwego. Dojrzałość płciową przelatki-samce uzyskują po półtora roku życia.
Jaki jest tryb życia dzików?
Dziki są zwierzyną gromadną, żyją w watahach, którym przewodzi stara locha. W watasze obowiązuje określony porządek. Za prowadzącą lochą idą zwykle warchlaki, a dalej przelatki, wycinki i jałowe lochy. W zimie dziki tworzą większe watahy, bo łatwiej im przetrwać, gdyż starsze i mocniejsze sztuki przeorują śnieg i dokopują się do karmy, a z tego korzystają lochy i warchlaki. Stare dziki - odyńce i samury - żyją pojedynczo, natomiast wycinki i przelatki często łączą się w małe watahy. Dziki żerują w nocy. W dzień pozostają w swoich barłogach, które robią sobie w gęstwinach leśnych (młodnikach świerkowych, sosnowych i maliniakach) lub w szuwarach w miejscach podmokłych. Latem dziki wyszukują sobie legowiska także w zbożu, kukurydzy lub innych wysokich uprawach. W zimie zalegają chętnie w mrowiskach, pod wykrotami lub w gęstych młodnikach. Nad wieczorem podnoszą się z barłogu i idą na żer lub ciągną do kąpielisk, aby tam wytarzać się w błocie, by pozbyć się pasożytów i dla ochłody. Następnie wycierają się o drzewa (malują) najczęściej iglaste, gdyż w ten sposób jedŹnocześnie żywicują swoje pióra uzyskując mocny pancerz na skórze. Najwcześniej na żer wychodzą lochy z warchlakami, starsze natomiast często dopiero późnym wieczorem. Dziki zwykle idą gęstwiną, a na otwartą przestrzeń wychodzą rzadko. W nocy przy księżycu zwykle żerują w cieniu ściany lasu lub drzew. Na żer nieraz idą daleko, w szczególności jeśli jest to kartoflisko lub owoce dębów i buków. Z żerowisk dziki wracają o wschodzie słońca, ale stare odyńce wcześniej. Dziki przechodząc przez gęstwinę i wysoki śnieg idą zwykle gęsiego. Dziki mają stałe ostoje i legowiska. Niepokojone przez turystów i grzybiarzy przenoszą się gdzie indziej, często w poLe, i tam przebywają do żniw. Dzik jest ostrożny i zawsze z barłogu na żer idzie pod wiatr, wraca również pod wiatr. Odyniec (i wycinek) jest szczególnie ostrożny i do swego barłogu podchodzi zatrzyŹmując się często, nadsłuchuje i krąży w pobliżu, zanim wejdzie do barłogu. Dziki mają nieprzyjaciela przede wszystkim w wilkach, które skutecznie mogą atakować pojedyncze, młode sztuki, natomiast wataha potrafi się obronić. Lisy atakują tylko małe warchlaki i to zbłąkane lub odbite od stada. Dzik w czasie ataku psów siada na zadzie lub przyciska tył do drzewa albo krzaka, osłaniając w ten sposób tylne biegi i brzuch, a broni się kłami i gwałtownymi skokami na boki. Dzik wydaje głos, którego brzmienie jest różne w zaleŹżności od sytuacji - w czasie żerowania lub w kąpielisku dziki rechtają (rechocą), w złości fukają - "fuf", podobnie czynią w walce między sobą, na widok niebezpieczeństwa lub uchodząc po nieskutecznym strzale, natomiast postrzelone lub młode w niebezpieczeństwie kwiczą.
Jaka jest sprawność zmysłów dzika?
Dzik ma wyjątkowo dobry węch. Potrafi zwietrzyć człowieka nawet na dużą odległość (500 m). Zwietrzą nie tylko obecność człowieka, ale także jego ślady, dlatego należy podchodzić dziki zawsze pod wiatr i nie przekraczać przejść dzików, w szczególności tych, którymi dziki zwykle ciągną na żer. Dziki mają również bardzo dobry słuch. Wszelki hałas powodowany pęknięciem gałązek, trzeszczeniem śniegu, klapaniem cholew butów lub szum tarcia odzieży może spłoszyć dziki nawet z daleka, w szczególności żerującego pojedynka. Hałas buchtującej watahy ułatwia jej podejście, przede wszystkim gdy w watasze są warchlaki. Najsłabszy ze zmysłów dzika to jego wzrok. Dzik nie rozŹpoznaje człowieka nawet z niedalekiej odległości, natomiast zauważa wszelki ruch nóg, rąk lub broni. Także i ten zmysł, choć słaby, myśliwemu nie sprzyja.
Kiedy jest okres polowania na dziki?
Na warchlaki, przelatki, wycinki i odyńce poluje się cały rok, zaś na lochy w okresie jesieni i na początku zimy, a więc wtedy, kiedy warchlaki są odchowane. Mimo formalnego zezwolenia na odstrzał loch należy je oszczędzać, w szczególności jeśli stan liczbowy dzików w łowisku tego wymaga.
Jakie są sposoby polowania na dziki?
Na dziki poluje się indywidualnie i zbiorowo, z psami, na podchód, na zasiadkę lub z naganką. Polowania indywidualne są na podchód i na zasiadkę. Polowanie z psami polega na tym, że po otropieniu miotu podkładacz wpuszcza na tropy psy (tzw. dzikarze), które idąc za śladami dzików ruszają je z barłogu. Myśliwi natoŹmiast obstawiają miot na przesmykach. W szczególności myśliwy powinien stać w pobliżu ostatniego wejścia dzika, bo tędy właśnie dzik może starać się wyjść z miotu. P o d c h ó d polega na szukaniu spotkania z dzikiem na żerowisku polnym lub leśnym, pod dębami lub bukami albo na śródleśnych, podmokłych łąkach. Często można podejść dziki w kąpielisku. Przy podchodzeniu trzeba uwzględniać kierunek wiatru. Podchód stosuje się najczęściej w jesieni lub w zimie, na białej stopie przy puszystym śniegu, kiedy to idąc za tropem łatwo dochodzi się do miejsca, gdzie dzik zaległ. Zbliżając się do miejsca prawdopodobnego legowiska dzika należy podchodzić pod wiatr. Polowanie na zasiadkę polega na czatowaniu na poziomie gruntu lub w ambonie wieczorem albo o świcie przy przesmykach leśnych, którymi dziki przechodzą na żerowisko wieczorem, a wracają o świcie. Zasiadkę urządza "się także na żerowisku polnym (np. kartoflisku). O powodzeniu takiego polowania decyduje wiatr, a więc zasiadać należy tak, ażeby wiatr był od strony spodziewanego podejścia dzików. Ma to również znaczenie przy zasiadce na ambonie. W miejscu zasiadki myśliwy powinien być co najmniej godzinę przed przewidywanym spotkaniem z dzikami. Ciche pędzenia to polowanie jednego - dwóch myśliwych z udziałem jednego - dwóch naganiaczy. MyśliŹwi stają w pobliżu wejść lub wyjść dzików, a naganiacze idą z wiatrem i od czasu do czasu uderzają kijem o pień drzewa. Polowanie z naganką, ewentualnie z psami, odbywa się w ten sposób, że myśliwi obstawiają cały miot, naganka zaś zachodzi od jednej strony i przechodzi przez miot, najleŹpiej z wiatrem. Wpuszczone w miot psy-dzikarze przeszukują zarośla i gęstwiny leśne i ruszają zalegające tam dziki. Myśliwych na stanowiskach obowiązuje bezwzględny spokój. Naganka powinna posuwać się bez hałasu, uderzając tylko kijami o drzewa. Dzik ruszony z barłogu idzie bardzo ostrożnie i dochodzi przed linię naganki lub myśliwych dość spokojnie, słucha, wietrzy i albo zawraca, albo linię tę przesadza i dalej znowu ciągnie wolno. Jeżeli dziki przeszły nagankę i zostały w miocie, pędzenie trzeba powtórzyć nawet kilkakrotnie. Szczególnie starannie należy przeczesywać wszelkie gąszcza leśne. Znajomość zachowania się dzików w zależności od pogody ułatwia polowanie, w szczególności z podchodu. W gorące dni w lecie i w czasie deszczu dziki wcześniej podnoszą się z barłogu i idą do kąpieliska. W okresie ostrej zimy i wiatru wychodzą na żer późno i wcześnie wracają do barłogu.
Co to jest przesmyk?
Przesmyk jest to miejsce, które dziki obrały sobie trwale jako trasę przejść z jednej do drugiej części lasu lub do innego lasu albo na pole. Przesmykami są najczęściej gęste pasma lasu lub zarośli bądź też wysokiego podszytu, czasem jar (wąwóz) zarośnięty krzakami. Dziki mają zazwyczaj kilka stałych przesmyków, którymi chodzą w zależności od kierunku wiatru.
Jakie są zasady strzału do dzika?
Do dzika strzela się tylko kulą ze względu na jego odporność zewnętrzną (pancerz, błotno-żywiczna, gęsta, gruba szczecina) oraz wewnętrzną (duże siły witalne). Najskuteczniejszy strzał jest w łeb za ucho, w kark i na komorę, z tym że najczęściej po strzale na komorę dzik jeszcze uchodzi kilkadziesiąt metrów. Strzał w łeb lub w kark może być trafny tylko do stojącego dzika, na niezbyt daleką odległość albo przez lunetę i dlatego trudno go zalecać. Strzał na miękkie powoduje, że dzik uchodzi bardzo daleko, ostatecznie pada, ale nie zawsze da się odszukać. Strzał w wątrobę jest skuteczny i dzik pada najczęściej w ogniu, ale czasami uchodzi i pada po dłuższym czasie. Skuteczny jest również strzał w nerki. Jeśli dzik po strzale poszedł dalej, należy najpierw ocenić miejsce jego trafienia na podstawie zachowania się po strzaŹle, a potem sprawdzić miejsce zestrzału, poszukać ścinków Szczeciny, odłamków kości i farby, na podstawie wyglądu, której można ustalić, z jakich organów ona pochodzi. W oparciu o te przesłanki należy podjąć poszukiwanie postrzałka bądź zaraz, bądź po kilku godzinach. Przy poszukiwaniu postrzałka wskazane jest korzystanie z psa na otoku, a ponadto należy zachować dużą ostrożność ze względu na możliwość niebezpiecznego ataku rannego dzika. Na dziki można polować również w nocy, ale posługując się bronią kulową z optyką.
Jaka jest użyteczność z upolowanego dzika?
Mięso dzika jest jadalne, a po odpowiednim przyrządzeniu nawet bardzo smaczne. Nadaje się również na wyroby wędliniarskie w postaci kiełbasy (z domieszką wieprzowiny) oraz szynki. Mięso dzika przed przeznaczeniem go do spożycia musi być poddane badaniu w celu ustalenia, czy nie ma włośni (trychin). Obowiązek poddania dzika badaniu ciąży na myśliwym, który zatrzymał sobie tuszę dzika lub odstąpił komuś innemu. W wypadku dostarczenia tuszy dzika do punktu skupu obowiązek ten nie ciąży już na myśliŹwym, ale na odbiorcy.
Co stanowi trofeum z dzika?
Najważniejszym trofeum jest oręż, a więc szable (kły) z dolnej szczęki (żuchwy) oraz fajki, kły z górnej szczęki. Lochy też mają oręż, ale znacznie słabszy. Trofeum stanowią również pióra, czyli szczecina z grzbietu (chyb). Kępkę chybu można odpowiednio przygotować jako element dekoracyjny do kapelusza. Dla pozyskania oręża należy odciąć szczęki (po ich odskó-rowaniu) w połowie długości, dokładnie za czwartym zębem, gdyż 2/3 długości szabli znajduje się w żuchwie. Celem jej wydostania z zębodołów należy szczęki gotować ok. 45 min, a następnie próbować nieco wepchnąć szable do zębodołów. Po kilku takich ruchach powinny łatwiej dać się wyciągnąć. Przy wyjmowaniu nie chwytać szabli jakimkolwiek metalowym narzędziem, bo mogą pęknąć. Należy to robić owijając kieł np. plastrem opatrunkowym, wtedy łatwiej je uchwycić. Po wyjęciu oręż należy oczyścić zewnętrznie i wewnętrznie, wysuszyć, a następnie posmarować oliwką lub łojem, co zabezpiecza go przed wysychaniem i pękaniem. Wnętrze należy wypełnić stearyną. W oparciu o pomiary szabli można określić wiek odyńca, gdyż z wiekiem zmienia się stosunek szerokości u podstawy szabli do jej szerokości w miejscu wytarcia fajką. Przyjmuje się, że w wieku l roku stosunek ten wynosi około 1,80; 2 do 4 lat 1,50-1,20; 5 do 7 lat 1,20-1,05; 8 lat 1,05-1,00,
Jak wycenia się oręż dzika?
Oręż dzika stanowią szable i fajki. Podstawę wyceny stanowią wymiary szabli i fajek oraz ich ogólne piękno. Wyceny dokonuje się następująco;
1) mierzy się długość obydwu szabli po zewnętrznym łuku i średnia ich długości w cm stanowi liczbę punktów;
2) mierzy się szeroko�ć obydwu szabli w najszerszym miejscu i średnią tych szerokości w mm mnoży się przez 3, co daje liczbę punktów;
3) mierzy się obwód obydwu fajek w najszerszym miejscu i suma w cm stanowi liczbę punktów;
4) na ocenę piękna składa się wygląd szabli (O-2 pkt.) i fajek (0-3 pkt.) Suma wyżej wymienionych pozycji l do 4 może być pomniejszona o O-10 pkt. za usterki i tak: niedostatecznie długie szlify szabli (O-3 pkt.), asymetrię szabli (O-3 pkt.), asymetrię fajek (O-3 pkt.), dysproporcję między szablami i fajkami (O-l pkt.). Przy wycenie ujemnych elementów decyduje stopień nieprawidłowości. Ogólna suma punktów z pozycji l do 4 pomniejszona o punkty za usterki stanowi wycenę ostateczną.
Międzynarodowa punktacja oręża dzików:
medal brązowy - 110,00 - 114,99 pkt.
medal srebrny - 115,00 - 119,99 pkt.
medal złoty - 120,00 i więcej pkt.
 |
