|
Od pradziejów łowcy mieli swoich patronów, którzy mieli im zapewnić opiekę i powodzenie na polowaniach. W przedchrześcijańskiej Polsce opiekę nad łowcami sprawowała boginka Dziewanna. Obok niej oddawano cześć patronom mniejszej rangi - np. Radygostowi, który był czczony przede wszystkim jako bożek gościnności. Pokłony od myśliwych zbierał także bożek Światybor. Wg książki "Słowiańscy Bogowie" B. Trentowskiego: „Światybór był bogiem borów i opiekował się duszą świata roślinnego; w szczególniejszej opiece miał jawory”. "Raz lekkomyślny młodzian chciał ze swawoli podciąć jawor święty, aby pokazać, że się bogów nie boi. Już przykładał siekierę do pnia drzewa, gdy posłyszał za sobą ryk przeraźliwy, a obejrzawszy się, ujrzał Światybora w postaci ogromnego niedźwiedzia, uzbrojonego siekierą. Przerażony młodzian zaczął uciekać, lecz dognał go Turosik, służebnik Światybora, o złotych kopytach i kozich rogach. Liczne duchy leśne przyszły z pomocą Turosikowi i otoczyły zuchwałego młodziana, a że już miały podarte obuwie, zatem zabiwszy śmiałka, z żył jego nowe trzewiki sobie zrobiły". W służbie Światybora był także Polkoń, bożek leśny, który do pasa miał postać ludzką, lecz kopyta i ogon końskie. Żoną Światybora była Dziewonia, która opiekowała się zwierzyną i myśliwi modlili się do niej o szczęśliwe łowy. (źródło: Kalendarz Wielki Uniwersalny na rok 1920). 
Dziewanna Dziewanna (łac. Dzewana), Devana, Ziewanna, Ziewonia, Ziewionja – czczona przez Słowian zachodnich bogini dzikiej przyrody, lasów, księżyca i łowów. W źródłach pierwszy raz wymieniona w XV wieku przez Jana Długosza, który porównał ją do rzymskiej bogini Diany. Kronikarz zanotował, że Polacy czcili Dziewannę – boginię lasów i polowań. Niestety nie pozostały żadne notatki historyczne o tym jak przedstawiano bóstwo. Dziewanna w słowiańskim panteonie miała być odpowiedniczką rzymskiej Diany oraz greckiej Artemidy – dziewicza opiekunka zwierząt i lasu, a także wybitna łowczyni. 
Devana. Autor: Andrey Shishkin Możliwe, że poza łowami i przyrodą, była też bóstwem związanym z płodnością i porodami, chociaż to przypuszczenia. Długosz wspomina, że obie istoty cieszą się popularnością i należytym nabożeństwem. Dziewanna, jak głosi mit była córką Peruna, ogólnosłowiańskiego głównego bóstwa, władcy nieba i piorunów i jego małżonki Perperuny. 
W mitologii starożytnej Grecji opiekunką łowów i zwierzyny była Artemida, ukazywana jako młoda dziewczyna z łukiem, której towarzyszy łania. Starożytni Rzymianie przejęli wraz z kulturą Greków także ich wierzenia. U Rzymian jednak ta sama Artemida zwała się Dianą. 
Artemida Artemida (także Artemis; stgr. Ἄρτεμις Ártemis, łac. Diana ) – w mitologii greckiej bogini łowów, zwierząt, lasów, gór i roślinności; wielka łowczyni. Uważana również za boginię płodności, niosącą pomoc rodzącym kobietom. Podobnie jak Apollo był bogiem słońca i życia, tak Artemidę uznawano za boginię księżyca i śmierci. Wierzono bowiem, że bliźniacze rodzeństwo charakteryzuje podobna konstrukcja duchowa. Ze względu na związek między obrotami księżyca a przypływami i odpływami morza Artemidę zaczęto uważać za bóstwo opiekuńcze rybaków. Jej atrybutami były łuk, strzały i kołczan, a ulubionym zwierzęciem łania. Była córką Zeusa i Latony, siostrą bliźniaczką Apollina. Należała do grona 12 bogów olimpijskich. Bogini -dziewica. Ulubionym zajęciem bogini było przemierzanie nocą dzikich górskich dolin, kotlin, gajów i lasów. Podróżowała zawsze w towarzystwie wiernych jej nimf. Jej obecność najbardziej odczuwano w pobliżu rzek i źródeł, w okolicach podmokłych i bagiennych. Uważano, że to podczas księżycowych nocy bezpieczniejsi są podróżni i trzody – Artemida była bowiem postrachem dla groźnych zwierząt. Jej ukochanym terenem łowieckim była Arkadia – dziewicza kraina wzgórz i zalesionych kotlin. Bliskie pokrewieństwo z Apollem, a także afirmacja życia spowodowały, że uznano ją za wielką miłośniczkę tańca i muzyki. Cechą charakterystyczną kultu Artemidy było okrucieństwo. W niektórych miejscach składano jej ofiary z ludzi i okaleczonych zwierząt (Erymantos) bądź też palono ich żywcem (Kalidon). W Sparcie co rok bito chłopców tak, aby krew tryskała na jej ołtarz. Była boginią płodności i śmierci zarazem. Czczono ją także w Arkadii. Bogini przedstawiana jest zwykle jako młoda dziewczyna z łukiem i strzałami w lesie, w towarzystwie łani lub psów łowczych, często także ze swym orszakiem nimf. We włosach Artemidy lśni diadem w kształcie półksiężyca. Utożsamiana z rzymską boginią Dianą oraz boginią księżyca i śmierci, Hekate, pochodzącą z Azji Mniejszej. W badaniach współczesnych utożsamiono z nią staropolską Dziewannę oraz łużycką Dziwicę. Jej ulubionym napojem była woda źródlana, którą ceniła wyżej niż ambrozję. Uwielbiała także mięso pieczone na ogniu. Artemida była córką Zeusa i tytanidy Leto, bogini z pokolenia olbrzymów, a także siostrą bliźniaczką Apollina. Apollo uważany był za boga piękna, światła i życia. Artemidę uznawano więc za jego przeciwieństwo, czyli boginię księżyca i śmierci. Oprócz tego była patronką zwierząt, lasów, rodzących kobiet i roślinności oraz opiekunką rybaków. Wśród mitów o Artemidzie najpopularniejszy jest ten o Akteonie, który za podglądanie bogini, został zmieniony przez nią w jelenia oraz o Kallisto, należącej do jej orszaku, którą bogini zmieniła w niedźwiedzicę za złamanie ślubu czystości. Artemida nie była grzeczną dziewczynką. Jej reputacji nie poprawiła Diana, uchodząca za kolejną antyczną patronkę myśliwych. Nie poprawiła, bo nie mogła. Starożytni Rzymianie przejęli wierzenia od Greków. 
Diana Odpowiednikiem Artemidy w mitologii rzymskiej jest Diana, także bogini łowów, gór i lasów, przyrody, płodności oraz księżyca. Przypisuje się jej wyjątkowe umiejętności łowieckie i dużą siłę. Miejscem kultu Diany były przede wszystkim gaje, a dopiero później świątynia na rzymskim wzgórzu Awentyn. Czasy chrześcijańskie przyniosły patronów: św. Sebastiana, św. Eustachego, św. Bawona - patrona sokolników i św. Huberta. Czasami uznawano za patronów myśliwych św. Michała i św. Jerzego, ale mieli oni małe znaczenie. |
